“Nếu mình biết con có thể làm tốt hơn, chẳng lẽ lại để con làm chưa tốt rồi mặc kệ sao?”
- Susan Phan
- Nov 14
- 5 min read
Câu hỏi từ cha mẹ
“Susan ơi, mình biết con mình có thể làm tốt hơn rất nhiều. Nhưng mỗi lần thấy con làm chưa đúng, chưa chuẩn, mình lại sốt ruột và nhảy vào chỉnh, nhắc, sửa. Mình không muốn để con ‘làm chưa tốt rồi mặc kệ’, nhưng nếu không can thiệp thì có phải là buông lỏng không? Mình nên làm sao?”
Câu trả lời là: Không phải để mặc kệ. Nhưng cũng không phải làm thay.
Mà là đồng hành theo cách giúp con lớn lên, không phải theo cách khiến con phụ thuộc hay sợ sai.
Giữa “để mặc kệ” và “làm thay” còn có một con đường thứ ba
Con đường ấy tên là: Hướng dẫn – chứ không hoàn thiện giùm.
Trong tâm lý học, đó là cách nuôi dưỡng Vùng Phát triển gần nhất (Zone of Proximal Development) của Vygotsky:
trẻ tự làm phần trẻ có thể,
người lớn hỗ trợ phần trẻ chưa làm được,
rồi từ từ rút bớt hỗ trợ khi con trưởng thành hơn.
Nó không phải “mặc kệ”, mà là cho con cơ hội trải nghiệm năng lực của chính mình.
Gốc rễ tâm lý phía sau câu hỏi
Câu hỏi này thường xuất hiện khi cha mẹ:
Kỳ vọng cao ở con và tin rằng "con làm được mà!"
Sợ con gặp khó khăn, sợ sai, sợ thất bại.
Sợ bị đánh giá là mình không dạy con kỹ.
Mang trong mình mô thức cũ: “Người lớn biết thì phải dạy, phải chỉnh.”
Nhưng khi người lớn chỉnh quá nhiều, trẻ không còn cảm giác chủ động. Và nhu cầu quan trọng nhất của trẻ — cảm giác có năng lực — bị thu nhỏ lại.
Một cái giường chưa ngay ngắn không đại diện cho năng lực thật của con
Một cái giường nhăn ≠ con làm dở ≠ con thiếu cố gắng ≠ con không tiến bộ
Nó chỉ có nghĩa: “Con đang học.”
Và học là quá trình lặp lại, không phải một lần là chuẩn.
Vậy cha mẹ làm sao khi thấy con “làm chưa tốt” mà không làm thay?
Dưới đây là 4 cách phản hồi mà Susan thường sử dụng:
✔ Cách 1: Phản ánh nỗ lực trước, kỹ thuật sau
“Con dọn giường rồi nè, mẹ thấy con làm rất chăm.”(Công nhận nỗ lực)
“Con muốn mẹ chỉ thêm cho con một cách để chăn phẳng hơn không?”(Dẫn dắt nhẹ, không ép)
✔ Cách 2: Chỉ dẫn – không sửa lại ngay trước mắt con
Thay vì bước vào làm lại, bạn có thể nói:
“Con làm được phần này rồi. Chỗ này nếu kéo nhẹ xuống tí sẽ thẳng hơn đó, con thử không?”
→ Con cảm nhận mình đang hoàn thiện kỹ năng, chứ không phải “đang bị sửa”.
✔ Cách 3: Gợi ý qua câu hỏi mở
“Con thấy chỗ nào con muốn làm lại không?”
“Con có muốn giường nhìn thẳng hơn hay con thấy vậy là ổn rồi?”
Câu hỏi này giúp trẻ tự đánh giá – tự điều chỉnh(đây là năng lực quan trọng của trẻ trưởng thành).
✔ Cách 4: Chờ con làm xong trọn vẹn rồi mới cùng xem lại
“Xong rồi hả con? Con thấy thế nào?”
“Nếu con muốn, mình cùng nhau xem có chỗ nào cần chỉnh thêm nhé.”
→ Cha mẹ không “làm thay” mà làm cùng – khi con đã hoàn thành vòng năng lực của mình.
Tại sao đây là cách tốt nhất?
Vì mục tiêu không phải là:
cái giường thẳng
quần áo phẳng phiu
hay căn phòng gọn
Mục tiêu là:
một đứa trẻ tin rằng mình có khả năng,
một đứa trẻ sẵn sàng thử lại,
một đứa trẻ không sợ sai,
một đứa trẻ có nội lực.
“Làm thay cho con tạo ra kết quả đẹp. Nhưng đồng hành để con tự làm tạo ra một con người mạnh mẽ.”
Câu hỏi từ cha mẹ
“Nhưng khi mình hỏi: ‘Nếu con muốn, mình cùng nhau xem có chỗ nào cần chỉnh thêm nhé.’ thì con trả lời: ‘Con thấy không sao mà.’”
Khi con nói “không sao mà” không phải lúc nào cũng là bỏ bê
Đôi khi “không sao mà” có nghĩa là:
“Con thấy vậy cũng ổn.”
“Con không ưu tiên sự hoàn hảo.”
“Con đã làm hết khả năng của con rồi.”
“Con muốn được tôn trọng mức độ vừa đủ của con.”
Điều này không sai. Không phải đứa trẻ nào cũng có nhu cầu “mọi thứ phải đẹp và chuẩn”.
Và đó là điều tốt:
Trẻ biết điều gì quan trọng với mình.
Trẻ không đặt áp lực quá mức lên bản thân.
Trẻ có mức kỳ vọng lành mạnh.
Nhưng cha mẹ cũng có quyền giữ giá trị sống của gia đình
Cha mẹ có thể vẫn muốn:
sự gọn gàng
trách nhiệm
hoàn thiện kỹ năng sống
tinh thần “làm tốt nhất có thể”
Vậy làm sao để dung hòa?
Không ép theo tiêu chuẩn của mình, nhưng cũng không phó mặc theo tiêu chuẩn “tùy ý” của con.
Vậy phản ứng tốt nhất là gì?
✔ Bước 1: Xác nhận cảm giác của con
“À, với con vậy là được rồi ha.”
(con được tôn trọng → con không phòng thủ)
✔ Bước 2: Thêm góc nhìn nhẹ nhàng từ người lớn
“Còn với mẹ, mẹ thích giường thẳng một chút vì nó tạo cảm giác căn phòng sáng và sạch hơn.”
(không phán xét – chỉ chia sẻ)
✔ Bước 3: Mời con cùng thử, chứ không yêu cầu
“Con muốn thử kéo nhẹ phần này xuống xem khác không?”
→ Đây là lời mời, không phải ra lệnh. Trẻ thường đồng ý vì không thấy bị kiểm soát.
✔ Bước 4: Để con tự quyết mức độ cuối cùng
“Nếu con thấy vậy là ổn, mình cùng thống nhất làm theo mức đó nhé.”
Điều quan trọng không phải là cái giường thẳng hoàn hảo.
Điều quan trọng là:
con biết tự đánh giá
con biết lắng nghe tiêu chuẩn khác
con biết điều chỉnh khi cần
con hiểu rằng “gọn gàng” không phải để làm vừa lòng mẹ mà để phục vụ cuộc sống của chính con
“Con không cần phải làm đẹp theo mắt mẹ. Nhưng con cần học cách làm tốt điều con chọn.”
Khi nào nên can thiệp mạnh hơn?
Chỉ khi:
con làm qua loa vì lười
con đang né tránh trách nhiệm
con làm cho có để được đi chơi
hoặc tiêu chuẩn này ảnh hưởng đến an toàn
Còn lại, đa phần mọi thứ đều có thể thương lượng.
Và đây là phản hồi mẫu
Con: “Mẹ ơi, giường hơi nhăn cũng đâu có sao.”
Mẹ: “Ừ, mẹ hiểu. Với con vậy là được rồi. Còn với mẹ, mẹ thích thẳng hơn chút vì nhìn thoáng hơn. Con muốn thử chỉnh nhẹ một xíu rồi mình xem có khác không? Còn nếu con thấy vậy đã ổn, mình thống nhất và giữ mức này nha.”
→ tôn trọng con→ không phán xét→ không làm thay→ vẫn giữ giá trị sống gia đình→ con học tự đánh giá và tự điều chỉnh
Lời nhắn nhủ gửi đến bạn:
Cái giường có ngay ngắn hay không không quyết định tương lai của con. Nhưng cảm giác được tôn trọng – được hướng dẫn – được tin tưởng sẽ đi theo con rất lâu.
Một ngày nào đó, con sẽ tự kéo chăn thẳng hơn. Không phải để mẹ vui, mà vì con hiểu:
“Con làm được – và con chọn làm tốt hơn cho chính mình.”
Comments