Quá nhiều của một điều tốt cũng không hẳn là tốt – Nghệ thuật dùng điểm mạnh vừa đủ
- Susan Phan
- Sep 19
- 5 min read
Bạn đã bao giờ nghe câu “Quá nhiều của một điều tốt cũng không hẳn là tốt” chưa?
Điều này đúng cả với… chính những điểm mạnh tính cách của chúng ta.
Khi mới khám phá ra các điểm mạnh từ bài test VIA (làm bài test tại đây), nhiều người háo hức muốn “dùng hết công suất” chúng mọi lúc mọi nơi. Nhưng các nhà nghiên cứu trong Tâm lý học tích cực (Positive Psychology) đã chỉ ra: bí quyết để hạnh phúc, thành công và duy trì năng lượng lâu dài không phải ở chỗ dùng càng nhiều càng tốt, mà là dùng đúng lúc, đúng cách, đúng mức – hay còn gọi là Optimal Strengths Use.
1. Vì sao cần học cách “dùng điểm mạnh vừa đủ”?
Trong mô hình VIA, mỗi người có 24 điểm mạnh tính cách – những phẩm chất tích cực vốn có, giống như “DNA tâm lý” của chúng ta. Chúng là nguồn tài nguyên nội tại giúp ta ứng phó, kết nối và phát triển.
Nhưng… một điểm mạnh khi lạm dụng (overuse) hoặc bỏ quên (underuse) đều có thể gây tác dụng ngược:
Dùng quá mức:
Ví dụ, nếu Tâm linh (Spirituality) là điểm mạnh nổi trội, bạn có thể vô tình trở nên giáo điều, hoặc thiếu cởi mở với cách sống khác.
Nếu Yêu thích học hỏi (Love of Learning) là thế mạnh, bạn có thể khiến người khác cảm thấy “quá tải thông tin” hoặc áp lực.
Dùng quá ít:
Nếu bạn Biết ơn (Gratitude) nhưng không thể hiện đủ, mối quan hệ có thể trở nên lạnh nhạt.
Nếu Hy vọng (Hope) bị bỏ quên, bạn dễ rơi vào bi quan, thiếu động lực.
Optimal Strengths Use chính là tìm điểm cân bằng – nơi điểm mạnh được phát huy hết tiềm năng nhưng không “quá tay”.
2. Ba mức độ sử dụng điểm mạnh
Các nhà nghiên cứu VIA mô tả ba trạng thái sử dụng:
Underuse – Dùng quá ít
Bạn gần như không vận dụng điểm mạnh này.
Hậu quả: bỏ lỡ cơ hội, giảm khả năng ứng phó.
Optimal use – Dùng tối ưu
Bạn thể hiện điểm mạnh vừa đủ, phù hợp với ngữ cảnh.
Hậu quả: gia tăng hạnh phúc, kết nối, và hiệu quả.
Overuse – Dùng quá mức
Bạn áp dụng điểm mạnh quá mạnh hoặc không đúng lúc.
Hậu quả: gây mâu thuẫn, áp lực, hoặc kiệt sức.
💡 Ví dụ: Với Tử tế (Kindness)
Underuse: Thờ ơ, thiếu quan tâm.
Optimal: Giúp đỡ khi cần, biết giới hạn để không kiệt sức.
Overuse: Hy sinh quá mức, can thiệp vào việc của người khác.
3. Bước 1 – Nhận diện thói quen sử dụng điểm mạnh của mình
Hãy thử bài tập nhỏ này:
Chọn 1 điểm mạnh mà bạn thấy mình thường sử dụng nhiều.
Nhớ lại một tình huống gần đây bạn đã áp dụng nó.
Đánh giá: bạn đang dùng tối ưu, quá ít, hay quá nhiều?
Điều quan trọng là không phán xét bản thân, mà chỉ quan sát với sự tò mò:
“Điều gì đã khiến mình dùng nó theo cách đó? Tình huống, cảm xúc, hay con người liên quan?”
4. Bước 2 – Dùng “điểm mạnh cân bằng” để điều chỉnh
Mỗi điểm mạnh đều có một hoặc vài “điểm mạnh đối trọng” giúp bạn điều chỉnh khi bị overuse.
Ví dụ:
Tâm linh (Spirituality) → Cân bằng bằng Khiêm nhường (Humility) và Trí tuệ xã hội (Social Intelligence).
Hy vọng (Hope) → Cân bằng bằng Phán đoán (Judgment) và Hiếu kỳ (Curiosity) để giữ sự thực tế.
Khi thấy mình đang “quá đà”, hãy chủ động kích hoạt điểm mạnh đối trọng này.
5. Bước 3 – Thực hành “Priming” trước tình huống quan trọng
Priming nghĩa là chuẩn bị tâm thế trước khi bước vào tình huống.
Ví dụ: Nếu bạn chuẩn bị thuyết trình và muốn dùng Nhiệt huyết (Zest) nhưng sợ “quá khích”, hãy nhắc mình:
“Mình sẽ chia sẻ năng lượng tích cực, nhưng vẫn lắng nghe và kết nối với khán giả.”
Bạn có thể viết 1–2 câu nhắc nhở như vậy vào sổ tay hoặc điện thoại trước sự kiện.
6. Một số chiến lược để dùng điểm mạnh tối ưu
Lắng nghe phản hồi: Nhờ bạn bè, đồng nghiệp góp ý khi họ thấy bạn dùng một điểm mạnh “quá tay”.
Quan sát cảm giác sau hành động: Nếu thấy mệt mỏi, căng thẳng, đó có thể là dấu hiệu overuse.
Đặt giới hạn: Với điểm mạnh như Tử tế hay Làm việc nhóm, giới hạn giúp bạn tránh kiệt sức.
Luân phiên dùng các điểm mạnh: Đừng chỉ dựa vào một nhóm điểm mạnh quen thuộc – thử kết hợp các điểm mạnh khác nhau cho mỗi tình huống.
7. Lợi ích của Optimal Strengths Use
Cân bằng cảm xúc: Tránh “cháy hết pin” vì lạm dụng một điểm mạnh.
Nâng cao chất lượng mối quan hệ: Người khác sẽ cảm thấy thoải mái và tôn trọng cách bạn tương tác.
Tăng hiệu quả công việc: Điểm mạnh được dùng đúng lúc giúp giải quyết vấn đề nhanh hơn.
Phát triển cá nhân toàn diện: Bạn học cách kích hoạt cả những điểm mạnh ít dùng.
8. Bài tập thực hành cho bạn đọc Emotion Station
Tuần 1 – Nhật ký sử dụng điểm mạnh
Mỗi ngày, ghi 1 tình huống bạn đã dùng điểm mạnh nổi bật.
Đánh dấu: Underuse / Optimal / Overuse.
Viết 1 câu về tác động của cách sử dụng đó.
Tuần 2 – Kết hợp điểm mạnh đối trọng
Chọn 1 điểm mạnh thường bị overuse.
Chủ động kết hợp nó với một điểm mạnh khác để tạo sự cân bằng.
Ví dụ: Khi quá Nhiệt huyết → thêm Tự điều chỉnh (Self-Regulation).
Optimal Strengths Use không phải là “bóp nghẹt” những phẩm chất tốt đẹp của bạn, mà là điều chỉnh để chúng phát huy đúng thời điểm, đúng liều lượng.
Giống như nấu ăn – gia vị quá ít thì nhạt, quá nhiều thì gắt, nhưng vừa đủ thì món ăn trở nên tròn vị.
Điểm mạnh là món quà bạn mang theo suốt đời. Hãy học cách sử dụng chúng một cách khéo léo – để bạn không chỉ giỏi hơn, mà còn hạnh phúc hơn mỗi ngày.
📌 Nguồn cảm hứng: VIA Institute on Character, Positive Psychology Research
🌿 Bài viết này được chia sẻ từ trải nghiệm cá nhân và hành trình học hỏi của Susan về tâm lý học & kết nối nội tâm. Nếu bạn đang cần thêm sự hỗ trợ, hãy tìm đến chuyên gia phù hợp – hoặc đặt lịch Coaching 1:1 cùng Susan để được đồng hành một cách an toàn và tôn trọng. Xem thêm.
Comments