Ngày tôi nhận ra mình đang nói “Con nhớ…” quá nhiều

Chuyên mục: Nhật ký học làm mẹ tỉnh thức

Mỗi lần gặp con trai 14 tuổi của mình, câu đầu tiên tôi nói luôn bắt đầu bằng hai chữ:

“Con nhớ...”

“Con nhớ dọn phòng nhé.”

“Con nhớ đi tắm nhé.”

“Con nhớ chạy bộ nhé.”

.....

Câu nào cũng nhẹ nhàng, không phán xét, không áp đặt – ít nhất là tôi nghĩ vậy.

Tôi không còn sử dụng những “kẻ hủy diệt” trong đối thoại: không chê bai, không mỉa mai, không so sánh, không nói “tại sao con không bao giờ...”.

Tôi tin rằng mình đã học được cách giao tiếp tích cực với con.

Nhưng hóa ra, tôi vẫn đang rơi vào một cái bẫy rất tinh vi của giao tiếp – cái bẫy của “nhắc nhở có vẻ yêu thương” nhưng lại khiến người nghe cảm thấy mình chưa đủ tin tưởng.

Một buổi sáng rất bình thường

Sáng nay, trước khi đi làm, em gái – cũng là người chủ cửa hàng mà tôi đang làm cùng – nói:

“Chị nhớ bật lại quảng cáo của cái tivi, hôm qua nó bị tắt rồi.”

Tôi đã thấy quảng cáo bị tắt từ chiều hôm qua, và trong đầu đã tự dặn sẽ bật lại sáng nay.

Nhưng khi nghe lời nhắc, một cảm xúc hơi không thoải mái thoáng qua trong lòng.

Không phải tức giận, cũng không khó chịu rõ rệt – chỉ là một thoáng nhói nhẹ, như thể ai đó chạm vào vùng da mỏng trên tim.

Lúc đó, tôi chợt dừng lại.

“Ủa, mình đã định làm rồi mà. Sao lại thấy khó chịu khi được nhắc?”

Và câu hỏi tiếp theo bật ra:

“Nếu mình cảm thấy như vậy, thì con mình sẽ cảm thấy thế nào mỗi lần nghe ‘con nhớ...’ từ mẹ?”

Bẫy của giao tiếp “yêu thương nhưng thiếu tin tưởng”

Khi tôi nói “Con nhớ...”, tôi nghĩ mình đang quan tâm.

Nhưng dưới góc nhìn của người nghe – đặc biệt là một thiếu niên 14 tuổi – câu nói đó lại ẩn chứa một thông điệp khác:

“Mẹ nghĩ con sẽ quên.”

“Mẹ chưa hoàn toàn tin con.”

Tôi nhận ra, nhắc nhở không sai, nhưng cách ta nhắc mới tạo nên cảm xúc.

Có những lời nhắc làm con cảm thấy được yêu, nhưng cũng có lời nhắc khiến con thấy mình bị kiểm soát.

Khi con còn nhỏ, tôi nhắc con như một cách hướng dẫn.

Nhưng khi con bắt đầu lớn, câu “con nhớ...” trở thành sợi dây vô hình nối giữa sự quan tâm và nỗi sợ mất kiểm soát của người mẹ.

Bởi sâu trong lòng, tôi vẫn đang sợ:

“Nếu mình không nhắc, con sẽ quên. Nếu con quên, mình sẽ cảm thấy mình chưa làm tròn bổn phận.”

Một ký ức nhỏ trở lại

Cảm giác khó chịu khi bị em gái nhắc chuyện tivi đã đánh thức một ký ức xa xưa:

Hồi nhỏ, mỗi khi tôi làm gì đó “chưa tới nơi”, người lớn trong nhà sẽ nói:

“Tại sao lại để quên? Bao nhiêu lần rồi?”

“Phải nhắc hoài!”

Những câu đó không chỉ nhắc hành động, mà còn đánh vào năng lực của tôi.

Và có lẽ, phần đứa trẻ bên trong tôi vẫn chưa quên cảm giác bị nghi ngờ ấy.

Giờ đây, khi làm mẹ, tôi đã thay đổi ngôn ngữ: tôi không dùng từ chỉ trích, không quát mắng – nhưng tôi vẫn truyền đi cùng một năng lượng kiểm soát.

Tôi chỉ thay “Tại sao con không...?” bằng “Con nhớ...”,

và nghĩ rằng đó là giao tiếp tích cực.

Nhưng sự thật là, trong lớp áo “tình yêu”, vẫn ẩn nỗi sợ mất kiểm soát.

Và chính điều đó khiến cả mẹ lẫn con đều không thật sự tự do.

Góc nhìn tâm lý: Khi lời nhắc kích hoạt “vùng mất quyền”

Theo mô hình thần kinh cảm xúc (Affective Neuroscience),

mỗi khi ta bị nhắc nhở – dù nhẹ nhàng – amygdala trong não sẽ phản ứng như thể ta vừa mất một phần quyền chủ động.

Não không phân biệt lời nhắc thân mật hay phán xét; nó chỉ nhận ra rằng “mình đang bị điều khiển.”

Vì thế, người bị nhắc (dù là tôi hay con) sẽ dễ rơi vào trạng thái phòng thủ:

hoặc là phản kháng (“Con biết rồi mà mẹ!”),

hoặc là im lặng rút lui (“Thôi, mẹ nói gì con cũng làm theo cho xong.”).

Cả hai phản ứng này đều khiến mối quan hệ mất dần sự kết nối thật.

Nhìn lại chính mình

Khi tôi nhắc con, tôi tưởng mình đang giúp con trưởng thành.

Nhưng thực ra, tôi đang gửi đi thông điệp:

“Mẹ vẫn chưa tin con đủ.”

Tôi đã từng nói rằng tôi muốn con có trách nhiệm, biết chủ động,

nhưng cách tôi nói lại vô tình “lấy mất cơ hội thực hành” của con.

Và khi con đáp:

“Mẹ nói hoài...”

Tôi lại thấy mình bị tổn thương, tưởng con vô ơn.

Nhưng giờ tôi hiểu, có lẽ con chỉ đang mệt vì cảm thấy mình không được tin tưởng đủ.

Học lại cách nhắc mà không làm mất quyền

Buổi sáng hôm đó, khi chuẩn bị rời khỏi nhà, tôi thử nhắn cho con:

“Con có kế hoạch buổi sáng của mình rồi chưa?”

Không “con nhớ...”, không “con phải...”.

Chỉ là một câu hỏi gợi mở, cho con quyền chọn, và cho tôi cơ hội tin tưởng.

Con trả lời:

“Có rồi mẹ. Con sẽ tự làm.”

Tôi mỉm cười.

Lần đầu tiên, không phải vì con làm đúng, mà vì tôi đã không cần kiểm soát để thấy bình yên.

Góc thực hành tỉnh thức

Nếu bạn – giống như tôi – thường xuyên bắt đầu câu nói với con bằng “Con nhớ...”, hãy thử thay bằng một trong những lựa chọn sau:

Thay vì: “Con nhớ đi tắm nhé.”

Hãy thử: “Con định lát nữa tắm hay để sau khi ăn tối?”

Thay vì: “Con nhớ dọn phòng đi.”

Hãy thử: “Con muốn bắt đầu dọn phòng từ đâu trước cho dễ?”

Thay vì: “Con nhớ học bài.”

Hãy thử: “Con có kế hoạch học hôm nay thế nào rồi?”

Cách hỏi không chỉ trao quyền cho con, mà còn giúp chính mình buông bớt nhu cầu kiểm soát.

Lời thì thầm cuối ngày

“Tôi không cần dạy con phải nhớ mọi thứ,

tôi chỉ cần dạy con cảm thấy được tin tưởng.

Vì khi được tin tưởng, con sẽ tự nhớ –không vì sợ mẹ, mà vì con muốn làm điều đúng.”

Từ một buổi sáng rất bình thường, tôi học được một bài học không nhỏ:

Hóa ra, làm mẹ tỉnh thức không chỉ là học cách nói sao cho nhẹ,

mà là học cách tin sao cho sâu.