Ngày tôi học cách nhìn vào "nỗi sợ"

Chuyên mục: Nhật ký học làm mẹ tỉnh thức

Chiều nay, con trai tôi nhắn tin:

“Mẹ ơi, mẹ nhắn thầy giúp con xin nghỉ học vẽ nha, con hơi đau đầu.”

Vẽ là môn con rất thích – một trong những hoạt động khiến con có thể ngồi hàng giờ say mê mà quên cả thời gian.

Vậy mà hôm nay, con lại xin nghỉ.

Suy nghĩ đầu tiên nhảy ra trong đầu tôi là:

“Sao nghỉ nhiều vậy con?”

thay vì :

"Con đang thấy không khỏe như thế nào?"

Một phản xạ quen thuộc – nhanh, vô thức và có chút nặng nề.

Tôi thậm chí đã định nhắn ngay, như cách tôi vẫn làm trước đây:

“Con phải cố gắng lên chứ. Mệt có một chút là đã xin nghỉ rồi.”

Và sau đó, tôi sẽ vẫn nhắn tin xin nghỉ giúp con,

nhưng giữa hai mẹ con lại là một khoảng im lặng kéo dài.

"Tôi đang phản ứng bằng nỗi sợ hay bằng tình thương?"

Tôi đi làm năm ngày mỗi tuần, mỗi tháng còn có một ngày nghỉ phép.

Còn con, gần như học bảy ngày trong tuần – học chính khóa, học thêm, học năng khiếu.

Thế nhưng, chỉ cần con xin nghỉ một buổi học thêm thôi,

trong tôi đã vội dấy lên nỗi lo sợ về tương lai của con:

“Liệu con có đang lười? Liệu con có đang trượt khỏi quỹ đạo an toàn?”

Hôm nay, tôi đã dừng lại một nhịp, và tự hỏi:

"Thứ quan trọng hơn là con cảm thấy được hiểu – hay việc con làm đúng?"

Và trong khoảnh khắc ấy, tôi nhận ra:

Mình đang định phản ứng bằng nỗi sợ, chứ không phải bằng tình thương.

Khi phản xạ diễn ra nhanh hơn trái tim

Là mẹ, tôi luôn muốn con có trách nhiệm, học hành nghiêm túc, biết giữ lời hứa và tôn trọng thầy cô.

Thế nên, khi nghe con “xin nghỉ”, phần lý trí trong tôi lập tức bật công tắc cảnh báo.

Nhưng nếu để ý kỹ hơn, tôi thấy trong khoảnh khắc ấy,

mình không thật sự nghĩ về con,

mà đang nghĩ về hình ảnh người mẹ trong tôi –người mẹ sợ bị đánh giá,

sợ mình “nuông chiều con quá”,

sợ người khác nghĩ rằng “con của chị lười biếng.”

Câu hỏi “Sao nghỉ nhiều vậy con?” nghe có vẻ nhẹ nhàng, nhưng lại chạm đúng nỗi sợ cũ:

“Nếu con không chăm chỉ, thì mình là người mẹ thất bại.”

Nhìn sâu vào nỗi sợ của mình

Tôi đặt điện thoại xuống và ngồi yên vài phút.

Tôi hỏi mình:

“Hình như mình đang sợ điều gì vậy?”

Và câu trả lời hiện lên rất rõ:

Tôi sợ rằng nếu con không nghiêm túc hôm nay,

tương lai của con sẽ không được đảm bảo.

Tôi sợ con sẽ không có trách nhiệm,

sợ con sẽ trở thành một người “không cố gắng.”

Tôi sợ mình sẽ không hoàn thành vai trò người mẹ.

Tôi sợ... rằng chỉ nghỉ một buổi học thêm thôi

cũng có thể là “tín hiệu nguy hiểm” cho tương lai con.

Nghe thật buồn cười phải không?

Nhưng với một người mẹ – đặc biệt là người luôn đặt trách nhiệm lên hàng đầu –

những nỗi sợ nhỏ ấy lại có sức mạnh chi phối rất lớn.

Góc nhìn tâm lý: Khi nỗi sợ đội lốt tình yêu

Theo thuyết thần kinh cảm xúc (Affective Neuroscience),

mỗi khi ta thấy một hành vi của con “đe dọa” đến giá trị làm cha mẹ trong ta,

hệ thần kinh sẽ kích hoạt chế độ phòng vệ.

Ta tưởng mình đang quan tâm,

nhưng thật ra ta đang phản ứng để bảo vệ bản thân khỏi cảm giác bất an.

Tình huống con xin nghỉ học có thể kích hoạt những “lược đồ” (schema) sâu trong tâm trí người mẹ như tôi:

• Lược đồ Trách nhiệm quá mức (Unrelenting Standards): “Nếu mình không kiểm soát tốt, mọi thứ sẽ sụp đổ.”

• Lược đồ Sợ thất bại (Failure): “Nếu con không đạt chuẩn, nghĩa là mình cũng thất bại.”

• Lược đồ Mất kiểm soát (Subjugation): “Nếu mình không nhắc, không yêu cầu, con sẽ làm sai.”

Những lược đồ này không xấu –chúng là dấu vết của tình yêu trộn lẫn nỗi sợ.

Nhưng nếu không nhận ra, ta sẽ vô thức dạy con sống trong năng lượng sợ hãi thay vì tin tưởng.

Khoảnh khắc tỉnh thức nhỏ

Khi nhận ra điều đó, tôi hít sâu và nhắn lại cho con:

“Con thấy trong người thế nào rồi? Có cần mẹ mua gì cho con không?”

Chỉ vài phút sau, con trả lời:

“Con hơi nhức đầu thôi, chắc con nằm nghỉ chút là đỡ.”

Và nhờ chậm lại một nhịp,

tôi đã không khiến một buổi chiều bình thường trở thành cuộc tranh cãi.

Tối hôm đó, thay vì im lặng,

hai mẹ con ngồi nói chuyện rất lâu.

Con kể tôi nghe chuyện ở trường, chuyện bạn bè,

còn tôi chỉ lắng nghe – không chen vào, không nhắc nhở.

Tôi nhận ra, chỉ cần tôi tin tưởng và lắng nghe,

con cũng biết lắng nghe cơ thể và nhu cầu của chính mình –

và đó mới là bài học quý giá nhất.

“Làm mẹ tỉnh thức không phải là luôn phản ứng đúng, mà là dám dừng lại trước khi phản ứng sai. Vì đôi khi, yêu thương không cần lời nhắc,mà chỉ cần một khoảng lặng –đủ để thấu hiểu.”